Łemkowie

Łemkowie - potomkowie Wołowskich pasterzy czy Białych Chorwatów?

Pochodzenie ludności łemkowskiej nie jest do dnia dzisiejszego jednoznacznie ustalone, a opozycja pomiędzy zwolennikami różnych teorii jest przedmiotem wielu sporów. Bardzo trudno jest stwierdzić dokładnie kto i kiedy dał początek grupie etnicznej Łemków. Zasadniczym problemem w określeniu etnogenezy Łemków jest stwierdzenie jak historycznie formowały się relacje społeczności łemkowskiej z grupami słowiańskim i niesłowiańskim. W świecie naukowym dominują trzy teorie wskazujące na pochodzenie  Łemków. Zasadnicze różnice poglądów istnieją pomiędzy zwolennikami teorii autochtonizmu Łemków w Karpatach, a zwolennikami teorii migracyjnej.

Jedna z nich zakłada, iż Łemkowie są autochtonami Karpat Zachodnich jako potomkowie Białych Chorwatów (Chrobatów), plemienia wchodzącego w skład państwa ruskiego. Zwolennicy tej teorii twierdzą, iż terytorium Rusi Kijowskiej sięgało znacznie dalej na zachód i północ niż przyjmuje się w historiografii. Upadek księstwa kijowskiego pod naporem Tatarów w XIII w. z jednej strony i wzrost potęgi państwa polskiego z drugiej to, według teorii autochtonizmu, główne przyczyny wypierania ludności ruskiej przez polskich kolonistów. W wyniku czego ludność ruska utrzymała się jedynie na terenach górskich, trudno dostępnych i nieatrakcyjnych ekonomicznie.

Przeciwstawną do tej teorii jest teoria migracyjna, zakładająca powstanie społeczności łemkowskiej na skutek nałożenia się na osadnictwo polskie (osiadłe na tych terenach już w XIII wieku) wołosko-ruskich fal osadniczych. Wg zwolenników teorii „wołoskiej kolonizacji Karpat” Wołosi osiedlali się i tworzyli wsie w Karpatach zachodnich w XV i XVI w., a podczas wędrówki plemiona pasterskie mieszały się z ludnością zamieszkującą Karpaty wschodnie, stąd też kiedy dotarły do Karpat zachodnich ich skład etniczny miał przewagę elementu ruskiego. Głównym argumentem przytaczanym na poparcie tej tezy są dokumenty mówiące o zakładaniu wsi na prawie wołoskim oraz toponomastyka oraz terminologia pasterska pochodzenia rumuńskiego. Jednym z argumentów przeciw teorii „wołoskiej kolonizacji” jest zdaniem Iwana Krasowskiego „Metryka Józefińska” (wydany w latach osiemdziesiątych XVIII w. dokument dotyczący stanu posiadania ziemi u galicyjskich chłopów). Wedle tego dokumentu 70 % nazwisk z terenu Łemkowszczyzny to nazwiska tworzone wg zasad ukraińskiego słowotwórstwa, 15 % to nazwiska ogólnosłowiańskie, 10 % polskie i słowackie, a tylko 1 % pochodzenia rumuńskiego i węgierskiego. Stąd autor wnioskuje, iż Łemkowie to nie Wołosi, a dawni Rusini, którzy żyli w Karpatach znacznie wcześniej niż wskazuje na to teoria „kolonizacji wołoskiej”.

Mimo argumentów przeciwko kolonizacji wołoskiej, obecność etnicznych Wołochów na terytorium historycznej Łemkowszczyzny, i w ogóle w całych Karpatach i Podkarpaciu jest na dzień dzisiejszy dowiedziona. Roman Reinfuss stwierdził, że na poparcie tezy o autochtonizmie Rusinów w Karpatach środkowych i zachodnich nie ma żadnych przekonujących dowodów. Przytacza jednak  fakty, które mogłyby nasunąć przypuszczenie, że ludność ruska mogła przebywać na terenie Łemkowszczyzny przed zapoczątkowaniem osadnictwa wołoskiego. Zdaniem badacza „powstanie niemal jednocześnie dwu placówek dominikańskich w dwóch różnych punktach Łemkowszczyzny nasuwa przypuszczenie, że na tym terenie były jakieś akatolickie elementy wymagające pracy misyjnej, a mogli to być jedynie schizmatyccy Rusini”.

Inna teoria mówiąca o pochodzeniu Łemków nawiązuje do trackich pasterzy, którzy przez stulecia wiedli w Karpatach pasterski, koczowniczy tryb życia. Dopiero pod koniec XIV w. zaczęli się osiedlać - „kolonizacja na prawie wołoskim” i rutenizować.

 

Co zobaczyć?


Produkty


Społeczność

skorzystaj z naszej trasy Śladami Łemków, "Pośród Karpackich Watr"

Szlakiem Łemkowskich Cerkwii i nie tylko...

Dowiedz się więcej
Śladami Łemków,

Nasza strona internetowa używa plików cookie, tzw. „ciasteczek”. Są to niewielkie pliki tekstowe wysyłane do Państwa urządzenia (komputera, smartfona itp.). Stosujemy je wyłącznie dla Państwa wygody w celu lepszego dostosowania naszej witryny internetowej do Państwa indywidualnych potrzeb oraz w celach statystycznych. Nie zawierają one żadnych danych osobowych.

Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie.

Info