Pogórzanie - społeczność zrodzona z trzech żywiołów

Grupa etnograficzna Pogórzan powstała z mieszania się trzech żywiołów kulturowych. Pierwszy z nich to Polscy osadnicy z wyżyny krakowsko-sandomierskiej, którzy od X do XIII wieku migrowali na tereny Pogórza. Przy wschodniej granicy Pogórza występował żywioł ruski. Trzeci, niezwykle istoty żywioł pojawił się na tych terenach za czasów Kazimierza Wielkiego. Wtedy to ówczesny Król Polski przesiedlił osadników niemieckich (nazywanych później Głuchoniemcami), aby stanowili naturalną zaporę przed dalszym napływem Rusinów. Polski historyk i pisarz Szymon Starowolski w swojej książce z XVII zatytułowanej „Polska albo opisanie królestwa Polskiego”, tak pisał o Pogórzanach: „Mleka tu i płócien lnianych wielka jest zwykle obfitość, ponieważ wioski na całym tym obszarze zamieszkują potomkowie niemieckiego plemienia, wzięci na jakiejś wojnie przez Kazimierza Wielkiego, króla Polski, lub sprowadzeni z Saksonii, z dziećmi i żonami, aż w te okolice. Ci przeto o bydło i uprawę lnu troszczą się wielce i w porze jarmarków tak do innych okolicznych miast wymieniane towary zwożą na sprzedaż, jak przede wszystkim do Rzeszowa i Jarosławia.”

Z czasem następowała asymilacja ludności niemieckiej, aż ostatecznie wtopiła się ona trwale w kulturę polską.  Na dzisiejszy kształt kultury Pogórzan miały, również inne czynniki. Za sprawą przebiegających przez przełęcze karpackie szlaków komunikacyjnych i handlowych przez wieki oddziaływały tam na siebie różne społeczności, kultury i tradycje, które wzajemnie wzbogacały się i przenikały. Pogórzanie mieli żywe kontakty ze Słowakami oraz Węgrami i innymi ludami, które podróżowały po szlakach handlowych tej części Europy.

W odróżnieni od innych grup etnicznych z tego regionu Pogórzanie charakteryzowali się jednorodnością etniczną (polską), używali również języka polskiego i należeli do kościoła rzymskokatolickiego. Niemniej jednak ze  względu na występowanie różnic historycznych, w budownictwie, wyposażeniu wnętrz, stroju oraz gospodarce, Pogórzan dzieli się na Wschodnich oraz Zachodnich – umowną granicą są rzeki Jasiołka i Wisłok, czyli historyczna granica między Rusią a Polską.