Zagroda maziarska

Łosie k. Gorlic to wieś łemkowska, której mieszkańcy tradycyjnie zajmowali się wędrownym handlem mazią i smarami. Niegdyś była to tzw. kołomaź używana głównie do smarowania osi drewnianych wozów. Uzyskiwano ją w procesie suchej destylacji odpadów sosnowych.

Od połowy XIX wieku, w miarę rozwoju na Podkarpaciu przemysłu naftowego, łosianie zaczęli przestawiać się na produkcję i handel smarami technicznymi i olejami pochodzenia ropnego. Zajęcie to do II wojny światowej było podstawowym źródłem zarobkowania większości mężczyzn z tej wsi. 

Przez dziesięciolecia, każdej wiosny,  z Łosia wyjeżdżały specjalnie przystosowane wozy wypełnione mazią, smarami i olejami. Docierały one w głąb Polski, Rosji, na Litwę, Łotwę, Węgry aż po daleki Siedmogród. W 1934 roku w drogę wyruszyło 335 wozów maziarskich. Po II wojnie światowej wskutek wysiedleń w ramach Akcji „Wisła”, handel się załamał. W latach powojennych handlowało jeszcze kilkunastu maziarzy z Łosia. Ostatni maziarz wyruszył w trasę w latach 70. XX wieku. Intratny zawód i związane z nim migracje spowodowały istotne przemiany kulturowe we wszystkich dziedzinach życia: m.in. architekturze, stroju, stylu życia.

Zagroda Maziarska jest tradycyjną zagrodą łemkowską. Graniczy z zabudowaniami z początku XX wieku, oraz z czynną cerkwią greckokatolicką z 1810 roku. Od świątyni oddziela ją zabytkowy mur cerkiewny. Zespół muzealny stanowi przykład łemkowskiej architektury Łosia końca XIX wieku. Znajduje się tu chyża (chałupa) z 1899 roku i budynki gospodarcze: stodoła oraz spichlerz. Jedynym translokowanym obiektem na terenie Zagrody, jest chyża ze  z Bartnego z 1928 roku. Cała wieś malowniczo położona nad potokiem Łosianka, warta jest zwiedzania.