Pogórzanie
Para w strojach ludowych, Haczów, 1955, fot. F. Kotula (archiwum MER AF 869).

Głównym elementem wyodrębniającym Pogórzan od sąsiednich grup etnograficznych był strój ludowy. Strój ludowy Pogórzan, zwłaszcza stój męski u Pogórzan Wschodnich zaczął zanikać już pod koniec XIX wieku – miało to związek z rozwojem gospodarczym regionu wynikającym z odkrycia złóż ropy naftowej. Najdłużej kobiecy strój ludowy zachował się w Haczowie i okolicy (Pogórzanie Wschodni). Dla stroju haczowskiego charakterystyczny był biały gruby haft płaski i angielski o roślinnych ornamentach. Haft ten występował na tiulowych chustkach będących nakryciem głowy mężatek, na mankietach i kryzkach koszuli, dolnej części spódnicy i na bokach zapaski. Dla męskiego stroju Pogórzan Zachodnich charakterystyczne była niebieska kamizelka, biała płótnianka oraz cuwa, która miała archaiczny krój podłużnego poncho z dużym prostokątnym kołnierzem opadającym na plecy, który w razie niepogody służył za kaptur. Cuwy szyto najczęściej z samodziałowego białego sukna. Zespoły i kapele ludowe z Pogórza podczas występów zakładają stylizowane stroje ludowe. Często zakładany jest tzw. reprezentacyjny strój krośnieński, który został opracowany ok. 35 lat temu na potrzeby Zespołu Tańca Ludowego „Pogórzanie” z Głowienki. Kapele z okolic Dynowa zakładają stroje rzeszowskie – związane jest to z bliskim sąsiedztwem z Rzeszowiakami, których kultura miała wpływ na pogórzańskie wsie z tego terenu.

Stroje pogórzańskie znajdują się w zbiorach placówek muzealnych:

  • Muzeum Etnograficznym im. Franciszka Kotuli w Rzeszowie (prezentowana jest tam wystawa stała o strojach ludowych pt. „Na co dzień i od święta”);
  • Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku (wystawa stała pt. „W co się oblec… Huńka, płótnianka, fartuch”);
  • Muzeum Regionalne w Jaśle (w sali etnograficznej prezentowane są tradycyjne ludowe stroje pogórzańskie).

Stroje pogórzańskie znajdują się także w zbiorach po Stanisławie Witkosiu, które przechowywane są w magazynie w Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu. Ponad to pojedyncze przykłady stroju ludowego lub jego elementy znajdują się w lokalnych izbach regionalnych.

 

Literatura dotycząca stroju Pogórzan:

Na co dzień i od święta. Katalog wystawy stałej, Rzeszów: Muzeum Etnograficzne im. F. Kotuli oddział Muzeum Okręgowego w Rzeszowie 2018.

Reinfuss R., Ubiory ludowe z okolic Brzozowa, w: J. F. Adamski (red.), Brzozów. Zarys monograficzny, Brzozów: Muzeum Regionalne PTTK im. A. Fastnachta 1990, s. 215–228.

Ruszel K., Leksykon kultury ludowej w Rzeszowskiem, Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, Stowarzyszenie Archeologów Polskich Odział w Rzeszowie 2004.

Sarna W., Opis powiatu krośnieńskiego pod względem geograficzno-historycznym, Przemyśl: Nakładem autora i prenumeratorów. Z Drukarni Józefa Stafyiego 1898.

Sarna W., Opis powiatu jasielskiego, Jasło: Nakładem autora. Czcionkami drukarni Stanisława Kuźniarskiego 1908.

Wójcik A., Strój Pogórzan, Kraków: Wydawnictwo Komisji Swojszczyzny Związku Ziem Górskich 1939.

 

Tekst pochodzi z opracowania „INWENTARYZACJA ZASOBÓW KULTUROWYCH POGRANICZA – PROJEKT ETNOCARPATHIA” zrealizowanego przez Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej na rzecz Muzeum Okręgowego w Rzeszowie.

Autor: Pani Magdalena Fołta.

Co zobaczyć?


Produkty


Społeczność

skorzystaj z naszej trasy Śladami Pogórzan, "U Karpackich Bram"

Etnoprzemysł, czyli ludowi twórcy, budowniczowie miast i herosi przemysłu.

Dowiedz się więcej
Śladami Pogórzan,

Nasza strona internetowa używa plików cookie, tzw. „ciasteczek”. Są to niewielkie pliki tekstowe wysyłane do Państwa urządzenia (komputera, smartfona itp.). Stosujemy je wyłącznie dla Państwa wygody w celu lepszego dostosowania naszej witryny internetowej do Państwa indywidualnych potrzeb oraz w celach statystycznych. Nie zawierają one żadnych danych osobowych.

Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie.

Info