Na Pogórzu rozwiniętym rzemiosłem było tkactwo. Najwięcej tkaczy było w okolicach Krosna – w Korczynie, Komborni, Odrzykoniu, Krościenku Wyżnym i Niżnym, Iwoniczu. Głównym ośrodkiem tkackim była Korczyna. W jasielskim ośrodkiem tkackim był Dębowiec. Tradycyjnym surowcem tkackim był len i konopie a podstawowym narzędziem pracy warsztat tkacki.

W dolinie Wisłoki (Brzostek, Czermna, Kłodawa, Kołaczyce) rozwinięte było garncarstwo.

Na Pogórzu działały także ośrodki kamieniarskie, gdzie wyrabiano osełki, kamienie młyńskie, ale także kamienne rzeźby – przydrożne kapliczki oraz nagrobki. Materiałem kamieniarskim były powszechnie występujące różnej twardości piaskowce. Ośrodkami kamieniarskimi na Pogórzu była m.in. Połomia i Klimkówka. Kamieniarstwem zajmowali się także Zamieszańcy.

Na Pogórzu działało także wielu rzeźbiarzy ludowych. Do najbardziej znanych należy Władysław Chajec z Kamienicy Górnej. Rzeźbą zajmowały się także kobiety. Do znanych rzeźbiarek ludowych zalicza się Aniela Orłowska (1917-2005) z Przysietnicy. Rzeźbiła drewniane figurki do szopek bożonarodzeniowych, rzeźby Chrystusa Frasobliwego, figurki o charakterze pamiętnikarskim. Jej trwałym osiągnięciem rzeźbiarskim jest postać Chrystusa Frasobliwego, która bezwzględnie kojarzy się z osobą Anieli Orłowskiej. Cechami wyróżniającymi są w tej rzeźbie: silnie przewężony w połowie korpus, rozbudowana partia perizonium oraz barków i głowy, co w sumie rozbija bryłę na dwa stożkowate elementy zwrócone wierzchołkami – niska i płaska podpórka, skracająca postać w partii nóg. W swych rzeźbach ukazywała umiejętność malarskiego opracowania bryły, wydobywającej światłocień w licznych załamaniach i nierównościach powierzchni, ciętej po prostu nożem. Efekty takie wydają się być środkiem niezbędnym przy rezygnacji z koloru.

Rzeźby Anieli Orłowskiej znajdują się w zbiorach Muzeum Regionalnego w Brzozowie, Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku oraz w Muzeum Etnograficznym w Rzeszowie.

Wykaz literatury:

Sarna W., Opis powiatu krośnieńskiego pod względem geograficzno-historycznym, Przemyśl: Nakładem autora i prenumeratorów. Z Drukarni Józefa Stafyiego 1898.

Sarna W., Opis powiatu jasielskiego, Jasło: Nakładem autora. Czcionkami drukarni Stanisława Kuźniarskiego 1908.

Szetela-Zauchowa T., Ludowa rzeźba kamienna okolic Rymanowa, w: J. Burszta (red.) Prace i materiały z badań terenowych. Tom poświęcony Doc. Franciszkowi Kotuli badaczowi kultury ludowej w Rzeszowskiem, Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza 1979, s. 267–326.

Szetela-Zauchowa T., Podbrzozowska rzeźba w drzewie i kamieniu, w: J. F. Adamski (red.),

Brzozów. Zarys monograficzny, Brzozów: Muzeum Regionalne PTTK im. A. Fastnachta 1990, s. 277–316.
 

Tekst pochodzi z opracowania „INWENTARYZACJA ZASOBÓW KULTUROWYCH POGRANICZA – PROJEKT ETNOCARPATHIA” zrealizowanego przez Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej na rzecz Muzeum Okręgowego w Rzeszowie.

Autor: Pani Magdalena Fołta.