Horný Zemplín
Poczuj nas

Specyfika gospodarcza i społeczna rozwoju Słowacji sprawiła, że istniało obok siebie kilka rodzajów produkcji. W ostatnich dwóch dekadach była to produkcja domowa, rzemieślnicza, manufakturowa i przemysłowa.

Produkcja rzemieślnicza powstała poprzez oddzielenie od produkcji domowej. Znaczący jej rozkwit nastąpił pod koniec XVIII wieku i trwał do początku XX wieku. Konkurencja manufaktur i przemysłu zmusiła rzemieślników do szukania konsumentów wśród ludności wiejskiej, pod gust których podporządkowała się. Rozwój zaszedł tak daleko, że w drugiej połowie XIX wieku i na początku XX wieku w większych wsiach reprezentowane były podstawowe rodzaje rzemiosła .

Bednarstwo.
Przedstawia rzemieślniczą i domową produkcję pojemników drewnianych z klepek, połączonych za pomocą drewnianych lub metalowych obręczy. Powstałe produkty były używane do przygotowywania, przechowywania i transportu płynów, żywności i innych towarów. Bednarstwo w regionie sninskim było uzależnione od rolnictwa, uprawy winorośli (w Sninie uprawiano winorośl od XVI do XIX wieku), browarnictwa (Snina, Zvala), gorzelnictwa (Stakčín, Ubľa).

Najstarsze dane o bednarzach w regionie sninskim zachowały się w księdze wieczystej folwarku w mieście Humenné z 1612 r. Zawiera również dane z XIX wieku o bednarzach pracujących w Sninie, Stakčínie i Kolonicach. W 1959 r. wytwórstwem pucier zajmował się Peter Huda we wsi Krivé .
 
Druciarstwo.

Rzemiosło to zajmowało się naprawą domowych przyborów kuchennych za pomocą drutu lub wytwarzaniem, względnie sprzedażą wyrobów z blachy i drutu. Wędrowni druciarze pierwotnie naprawiali garncarskie naczynia „haftowaniem”  (przepuszczaniem drutu przez wywiercone w naczyniu otwory) lub drutowaniem (oplataniem naczyń siatką drucianą). Po 1875 roku zaczęli też naprawiać naczynia blaszane, a mianowicie przez łatanie blaszkami, lutowanie czy cynowanie. Najstarsze dane o druciarzach w regionie sninskim pochodzą z 1869 roku i dotyczą wsi Nová Sedlica i Ruské .
 
Garbarstwo.

Jest  produkcją rzemieślnicza i domową ukierunkowaną na przetwarzanie surowych skór zwierzęcych na skóry użytkowe. Do XVIII wieku również przetwarzali skóry szewcy, którzy potrzebowali jej do produkcji tańszego obuwia. W garbarstwie do usztywnienia, czyli garbowania skór, stosowano garbnik z kory i różnych części dębu, z kory świerka, wierzby, modrzewia, brzozy, klonu, topoli, bzu, jarzębiny lub leszczyny. Od lat 80-tych XIX wieku naturalny garbnik został zastąpiony solami chromu. Proces polegał na tym, że najpierw ze skóry odcinano resztki mięsa i ścięgien, a następnie płukano ją w wodzie z garbnikiem, który skórę również zabarwił. Żeby nadać skórze miękkości i blasku, malowano ją łojem, maścią lub polerowano woskiem. Przetworzone skóry były następnie sprzedawane innym rzemieślnikom specjalistom (szewcom, rymarzom, siodlarzom, kaletnikom czy introligatorom) jako materiał do dalszej obróbki .

Wytwórstwo gub.
Chodzi o tkactwo domowe i rzemieślnicze, ewentualnie szycie gub. Guba miała kształt prostokąta i służyła jako okrycie (koc dla ludzi i zwierząt), uszyta z dwóch kawałków tkaniny z włosem i rękawami i służyła również jako okrycie wierzchnie, sięgające do pasa lub poniżej aż do kolan. Dla tego ubioru używana jest jednak częściej nazwa gubaňa  lub gubaňka. Włos na powierzchni tkaniny powstał podczas tkania, przez umieszczenie kosmyków wełny w osnowie lub przez czesanie powierzchni gotowego grubego wełnianego dywanu. Wątek w tkaninie guby - gubaňe został utworzony przez drugą nić. Ten oto jedyny rodzaj produkcji tekstylnej, która dotarła na terytorium Słowacji w czasie kolonizacji wołoskiej, przybrał także formę produkcji rzemieślniczej.

Wytwórstwo gub  jest jednym z typowych rzemiosł w Zemplinie i jest głównie związane z kolonizacją wołoską. Jako rzemiosło w tym regionie jednak  rozwinęło się głównie w dużych miastach. Głównym ośrodkiem rzemieślniczym wytwórstwa gub było Humenné, gdzie „gubarowie” do produkcji „gub” używali wełny z czarnych owiec .
 
Garncarstwo.
Jest to rzemiosło zajmujące się wytwarzaniem ceramiki z wypalanej gliny, która pierwotnie była modelowana ręcznie, później na kole garncarskim lub formowana za pomocą form. W trakcie powstawały gliniane pojemniki dla gospodarstw domowych - różne garnki, kubki, dzbanki na mleko, karafki, cedzaki i ociekacze na sery, talerze, dzbanki, gąsiory, podwójne menażki - tzw. dvojnice, pszczele odymiarki, pojemniki do wyrobu świec czy doniczki. Garncarze budowali swoje warsztaty w miejscach ze złożami dobrej jakości gliny i z dobrym dostępem do drewna.

Garncarstwo należało do charakterystycznych rzemiosł Zemplina. Jego najsłynniejszym ośrodkiem były Pozdišovce w regionie michałowskim. Kolejne ośrodki garncarskie znajdowały się w regionach Humenné i Sobrance - stamtąd produkcja ceramiki rozprzestrzeniła się do regionu sninskiego. W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku garncarstwo w Sninie stało się drugim najbardziej znanym ośrodkiem (po Pozdišovcach) w całym Zemplinie. W zbiorach Muzeum Krajoznawczego w mieście Humenné znajduje się głównie ceramika ze Sniny (228 sztuk) mistrza Jána Halamki .
 
Kamieniarstwo.
Rozwój kamieniarstwa nastąpił w czasie, gdy ludność północno-wschodniej części Górnego Zemplina zaczęła przechodzić od szałaśnictwa i pasterstwa do upraw plonów rolniczych i ich przetwórstwa. Skupiało się głównie na produkcji kamieni młyńskich, kamieni do mielenia - moździerzy, ostrzałek i osełek. Zaczęto też budować młyny - ich budowa wymagała między innymi wytwórstwa kamieni młyńskich, które można było wyprodukować tylko z odpowiedniego rodzaju piaskowca, zwłaszcza ze zlepieńca.

Kamieniarze wykonywali także krzyże i pomniki nagrobne, zwłaszcza żydowskie. Z XVIII wieku  pochodzą  unikalne kamienne nagrobki z trójramiennymi krzyżami we wsiach Topoľa i Ruské - dzieła miejscowych kamieniarzy. W sąsiedniej wsi Kolbasov na początku XX wieku wykonywano żydowskie nagrobki i prawdopodobnie krzyże przydrożne z piaskowca - božie muky (krzyże przydrożne Męki Pańskiej) .
      
Kołodziejstwo.
Chodzi o rzemieślniczą i domową produkcję kół, wozów, sań, bryczek, narzędzi i przyrządów drewnianych. Podstawą kołodziejstwa była produkcja kół drewnianych. Kołodziejstwo
było jednym z najbardziej rozpowszechnionych rzemiosł we wszystkich regionach Zemplina.

Wyposażenie warsztatu kołodziejskiego ze wsi Ruský Potok jest obecnie wystawione w skansenie Muzeum Krajoznawczego w miejscowości Humenné. Bezpośrednio w regionie Snina zachował się jeden warsztat kołodziejski (razem z warsztatem kowalskim) ze wsi Kolbasov z 1898 r., który w 2018 r. został przeniesiony do wsi Stakčín .

Korytnictwo.
Reprezentuje rzemieślnicze i domowe wytwórstwo koryt drewnianych metodą dłubania. Korytnicy zajmowali się również wytwórstwem korytek, dzieży, wanienek, łyżek, warzech, łopat, wiejaczek i innych drewnianych przyborów. Do XVIII - XIX wieku rzemiosło to nie istniało jako wytwórstwo specjalistyczne.

Rozwój korytnictwa w Zemplinie odnotowano zwłaszcza po przybyciu Romów rumuńskich - korytników z zachodniej Ukrainy, którzy osiedlali się w różnych miejscowościach głównie w regionach sobraneckim (Budkovce, Podhoroď), michałowskim (Tušice) oraz w regionie wranowskim (Podčičva), następnie w regionach humennskim (Udavské, Kamenica nad Cirochou, Papín) i sninskim (Snina). W zbiorach muzeów zemplinskich i w różnych innych kolekcjach zbiorów korytnictwo zostało udokumentowane właśnie w dziesięciu wsiach regionu sninskiego. Obecnie korytnictwu w sninskim regionie poświęca się Milan Karľa w Sninie .
 
Kotlarstwo - konwisarstwo.
Zajmuje się produkcją pojemników, misek, kotłów, naczyń na potrzeby gospodarstwa domowego, rzemiosła i przemysłu, pokryć dachowych z blachy miedzianej lub innych użytkowych czy artystycznych wyrobów. Przedmioty wykonywane były z blachy miedzianej metodą kucia (cyzelowania) na zimno.

Do połowy XVIII wieku produkcja kotlarska koncentrowała się głównie we wschodniej Słowacji i kuźniach miedzi . Rozprzestrzeniła się tylko w większych miastach - Humenné, Michałowce i Wranow nad Toplą .

Kowalstwo.
Chodzi o rzemieślniczą produkcję przedmiotów żelaznych przy użyciu narzędzi ręcznych oraz obróbkę cieplną metodą kucia. Wymienione rzemiosło należy do najstarszych i najważniejszych. Kowalstwo prowadzono w kuźniach (były to osobne budynki). Prowadzono w nich wszelkie operacje produkcyjne, które - podobnie jak obróbka na zimno żelaza - miały cechy wspólne ze ślusarstwem. Kuźnie kowalskie miały zwykle dwie przestrzenie - jedną zamkniętą, wewnętrzną - i drugą zewnętrzną, otwartą z dachem (tworzył ją wysunięty dach wewnętrznej przestrzeni). Ta oto przestrzeń zewnętrzna służyła do podkuwania koni. We wnętrzu dominowało palenisko i kowalski mech, przez który wdmuchiwano powietrze do paleniska w celu uzyskania wymaganej temperatury płomienia.

W XIX wieku i pierwszej połowie XX wieku kowalstwo w środowisku wiejskim skupiało się na podkuwaniu zwierząt pociągowych, produkcji i naprawie narzędzi rolniczych (motyk, pługów półżelaznych, wideł lub łopat), narzędzi dla drwali (siekier, łańcuchów, drągów) i rzemieślników, środków transportu (kucie wozów, dorożek, bryczek lub sań), kutych elementów budynków (krat, żaluzji, okuć drzwiowych i okiennych lub zawiasów do drzwi), a także na naprawie różnych innych przedmiotów żelaznych, okuć i mechanizmów.
     
Koszykarstwo.
Obejmuje domowe wyplatanie, ewentualnie sprzedaż przedmiotów wykonanych z wikliny, korzeni drzew, łubów, łusek kukurydzy lub słomy. Najbardziej rozpowszechniona była produkcja koszy wiklinowych. Do robienia używano wikliny z korą (niełupana lub zielona), ewentualnie przed wyplataniem obierano ją, rozłupywano lub gotowano. Najczęściej robiono kosze na ziemniaki – košariki i do noszenia karmy dla bydła. Z wikliny wierzbowej wykonano również duże kosze na wozy.

Rzemiosło to jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych w Górnym Zemplinie. Rozgałęziona produkcja wyrobów koszykarskich wymuszona była ich wszechstronnością i potrzebą w rolnictwie czy gospodarstwach domowych. W 1912 r. w mieście Humenné utworzono również eksperymentalny warsztat plecionkarski i szkołę, w której organizowano kursy dla prowadzących warsztaty koszykarskie.

Kuśnierstwo.
Kuśnierze z futer owiec, jagniąt, lisów, wilków i niedźwiedzi szyli podszewki na płaszcze zimowe, kamizelki bez rękawów, kożuchy sięgające do pasa, do kolan i po kostki, kurtki, rzadziej rękawiczki i koce. Dla konsumenta wiejskiego przeznaczono głównie skóry owcze, początkowo w kolorze naturalnym. Kuśnierze wykonywali również kożuchy zgodnie z wymaganiami konsumentów, tworząc dekory odpowiadające regionalnym typom lub wariantom stroju ludowego. W 1640 r. w mieście Humenné założono także cech kuśnierzy.

Miotłarstwo.
Miotłarstwo było powszechnym rzemiosłem we wszystkich regionach Zemplina. Mieszkańcy górnej części regionu zajmowali się głównie produkcją mioteł z wikliny brzozowej na własny użytek. Jednak w latach 50. XX wieku ta produkcja na obszarze Laborca i Hornej Cirochy rozrosła się do produkcji masowej. W ten sposób miotlarstwo stało się zajęciem nie tylko drugorzędnym, ale także głównym, gdyż zapewniono sprzedaż wyrobów poprzez zakłady różnych firm i organizacji.
 
Kaletnictwo.
Kaletnictwo było w Zemplinie rzemiosłem rozprzestrzenionym. Oprócz ludowego wytwórstwa pasów – čerezov  i toreb - rozpowszechniła się ich rzemieślnicza produkcja w miastach. W 1717 r. w mieście Humenné założono także cech kaletników. Kolejne warsztaty rzemieślnicze powstały w miastach Michałowce, Snina i Wranow nad Toplą, skupiając się na produkcji uprzęży, a marginalnie również na wytwórstwie pasków i toreb.

Szeroka gama wyrobów kaletniczych umożliwiła wprowadzenie tego rzemiosła w życie zwłaszcza tam, gdzie było coraz bardziej rozpowszechnione powoźnictwo, tj. w pobliżu kopalń, hut, na terenach intensywnego pozyskiwania drewna i prosperującego handlu. W ten sposób kaletnicy produkowali sprzęt do wyposażenia powozów i na potrzeby furmanów (štverne - uprząż, uzdy, popręgi, kantary, ogłowie, wodze, cugle, strzemiona, bicze czy baty), względnie pasy do różnych innych celów (paski dla cepów, różne torby i paski, które chroniły ciało, a także były bezpieczną skrytką dla pieniędzy) .

Rzeźbiarstwo.
Rzemiosło to w postaci ludowego rzeźbiarstwa było rozpowszechnione we wszystkich regionach Zemplina. Są to głównie przęślice (kądziele), tłoki (do prania, maglowania, tkania), „łyżyczniki”, solniczki, obcęgi do naciągania płótna, drewniane skrzynki na grzebienie, laski pasterskie, skrzynie i rzeźbione krzyże.

Rzeźbiarstwo sakralne w regionie sninskim osiągnęło swój artystyczny szczyt w drewnianych rzeźbionych ikonostasach z okresu od XVII do XX wieku. Liczne znajdują się w kilku drewnianych i murowanych kościołach w miejscowościach Ulič, Kalná Roztoka, Klenová, Pčoliné, Parihuzovce i Pichne. Rzadko zachowały się rzeźbione drewniane rzeźby Jezusa, i to we wsiach Kolbasov i Zboj. Z okresu I wojny światowej pochodzi  drewniany rzeźbiony wieniec z różami na cmentarzu wojennym we wsi Príslop. W ramach rzeźbiarstwa sakralnego mistrzowie zajmowali się także rzeźbieniem bogato zdobionych krzyży przydrożnych.

Szałaśnictwo.
W przeszłości szałaśnictwo reprezentowało charakterystyczną działalność przeważającej większości ludności regionu północno-wschodniego, którą Rusini rozprzestrzenili przez osadnictwo wołoskie od XIV wieku. Osiedlili się głównie w górzystych częściach północnego Zemplina, przy czym  stosowane prawo wołoskie regulowało ponad 130 osad w Zemplinie. Szałaśnictwo było szeroko rozpowszechnione głównie na obszarach regionów sninskiego i międzylaboreckiego i nieznacznie rozciągało się na region wranowski. Z regionu pochodzi również pierwsza wzmianka o Wołochach we wsi Koromľa z 1337 roku.

Tradycyjny szałas składał się z drewnianej chaty i zagrody, w której nocowały owce. Szałasem zarządzał baca, który podzielił pracę na pasterzy i juhasów (nowych przybyszy). Valasi (Wałachy) (tak byli ogólnie nazywani ludzie pracujący w szałasie) od wiosny do jesieni mieszkali na szałasach z dala od ludzkich siedlisk, tylko na zimę wypędzali owce na dół, do wiosek. Ponieważ przez znaczną część roku byli zależni od siebie, odbiło się to również w ich umiejętnościach wytwórczych, a zwłaszcza w estetycznej dekoracji naczyń, z którymi pracowali. Motywy te zachowały się do dziś na zdobionych cyrpokach (pojemniki do picia żyntycy), które były zrobione z jednego kawałka drewna, warzechach, dzieżach (pojemniki do przechowywania i transportu bryndzy, ale służyły też do dojenia), zdobionych ciupagach (służyły do oparcia się w trudnym terenie, a także do rąbania drewna, czy do ochrony przed niedźwiedziami i wilkami) oraz formach na ser i oscypki. Najbardziej znanymi produktami szałaśnictwa to bryndza (dojrzewający niesolony ser owczy) i żyntyca (napój wytwarzany przez podgrzewanie serwatki, która powstaje jako produkt uboczny podczas zsiadania mleka podpuszczką).

Wałach był również rozpoznawalny dzięki wielo klamrowemu skórzanemu pasowi - čerezu, zdobionych toreb czy innych przedmiotów codziennego użytku, między które należeli również instrumenty muzyczne - m.in. różne piszczały i dudy.
 
Rogarstwo.
Jest to produkcja domowa, w której jako materiał wykorzystano odpady z rogów bydła i owiec. Z małych, przeważnie krowich rogów robiono osełki, rożki do wypełniania kiełbas czy narzędzia do malowania naczyń. Rozwinięto również produkcję solniczek i rogów sygnalnych, często z bogatą dekoracją ozdobną. Rogi również używane były przez grzebieniarzy do wykonywania różnego rodzaju grzebieni.
 
Gonciarstwo.
W regionie Górnego Zemplina było szeroko rozpowszechnione we wsiach, w których w wystarczającej ilości występowały drzewa iglaste. Gonty wykonano głównie z drewna jodłowego, wyjątkowo z drewna bukowego. Drzewo o prostym pniu pocięto piłą na pieńki o długości gontów. Następnie te były od środka siekierą promieniście łupane na grubość gontu. Gonty były dalej strugane oburęcznym nożem na krześle do strugania. Następnie w grubszej krawędzi gontu wycięto rowek (rowkowanie, fugowanie) w celu połączenia gontów - wąską krawędź następnego gontu wsuwano w rowek kolejnego gontu.
 
Obszar występowania koncentrował się na regionach sninskim i medzilaboreckim, a marginalnie także na regionach humenneckim i wranowskim. Niektóre folwarki zabezpieczały sobie własnych gonciarzy. Stopniowa wymiana gontów na inne, trwalsze pokrycia obniżała ich produkcję. Obecnie została zredukowana do produkcji na własny użytek, ewentualnie do prac rekonstrukcyjnych przy zabytkach.

Stolarstwo.
Stolarstwo należało do powszechnie rozprzestrzenionych rzemiosł. Jest to rzemiosło specjalizujące się w obróbce kłód i wykonywaniu drewnianych budowli, krokwi, urządzeń technologicznych (młynów, foluszy, stępów), mostów czy kładek. Szczyt stolarstwa reprezentują drewniane świątynie w regionie sninskim, które zawsze były budowane przez lokalnych mistrzów. Najstarsze dane dotyczące stolarzy w regionie sninskim potwierdzają, że żyli i pracowali we wsiach Pčoliné, Uličské Krivé, Osadné, Stakčín, Kalná Roztoka, Veľká Poľana, Zboj, Udavské, Turany nad Ondavou, Habura, Ruské, Vydraň i gdzie indziej. Na początku XX wieku we wsiach Belá nad Cirochou, Dara, Ladomirov i Ubľa.

Na specjalną uwagę zasługują drewniane świątynie we wsiach Hrabová Roztoka, Jalová, Kalná Roztoka, Nová Sedlica (przeniesiona do skansenu Muzeum Vihorlatskiego w Humennym), Ruský Potok, Šmigovec, Topoľa, Uličské Krivé, Zboj (przeniesiona do Muzeum Szarysza w Bardiowie) ewentualnie część wieży ze wsi Kalná Roztoka (przeniesiona do wsi Topoľa).

Tkactwo.
Tkactwo należało do najbardziej rozpowszechnionych rzemiosł w Zemplinie. Istniały tu dogodne warunki do uprawy konopi i lnu, bądź do hodowli owiec i przetwórstwa wełny (w wyższych partiach Zemplina). Konopie i len uprawiano w prawie każdym obszarze regionu Górnego Zemplina. Tkanie płótna i sukna było powszechne w prawie każdej wiosce. Północno-wschodnie tereny Górnego Zemplina, zamieszkałe przez Wołochów i Rusinów, charakteryzowały się wyrobami wełnianymi. Był z nich wykonywany strój wierzchni męski i damski (chološňe, huňe – spodnie sukienne, kurtki wełniane, chusty wełniane - specjalny rodzaj tkaniny wełnianej wytwarzanej na zasadzie pętelek). Mężczyźni również pletli rękawiczki i opaski na ręce z odpadów wełny na pieńku lub deseczce. Ze sukna szyto również kierpce.

Folusznictwo.
Rzemiosło związane jest z produkcją sukna. Do filcowania wełnianej tkaniny na sukno stosowano urządzenie mechaniczne - folusz. Folusznictwo było szeroko rozpowszechnione głównie na północno-wschodnich terenach Zemplina, gdzie też osiągnęło swój największy rozwój.
 
Wytwórstwo wosku.
Wytwórstwo wosku było rozpowszechnione we wszystkich regionach Zemplina. Ta działalność nie była traktowana jako odrębne rzemiosło. Było najczęściej łączone z robieniem świec lub wytwórstwem miodowych pierników (w związku z przetwarzaniem tych samych surowców). Wytwórcy wosku skupowali pszczele plastry, wosk potem wytapiali w kotłach - dodawali balsam wenecki, terpentynę, proszkowe pigmenty lub białą farbę, żeby go wzmocnić i upiększyć. Z wosku wykonywano pochodnie, żagwie do kominków, w drewnianych i gipsowych formach odlewano płaskorzeźby, a stemplami z żelaza i kości wykonano reliefy. Wyroby woskowe (przedmioty wotywne, upominki, artefakty i podobizny) miały charakter sztuki ludowej. Wytwórcy sprzedawali je na pielgrzymkach i jarmarkach.

Hafciarstwo.
Reprezentuje domową produkcję haftu na własny użytek lub na sprzedaż. Chodzi właściwie o zdobienie materiału bazowego (tekstylia, skóra) przędzą, ręcznie lub za pomocą maszyny do szycia. Pierwsze ślady haftu na Słowacji pochodzą z III wieku p. n.e. W średniowieczu haft był używany na strojach liturgicznych, później przeniknął do obszaru stroju dworskiego, odpowiednio do dworów królewskich, czy do środowiska miejskiego. W środowisku wiejskim haft rozpowszechnił się w XIX wieku.

Hafciarstwo jako szczególny artystyczny wyraz tkanin ludowych przejawiał się we wszystkich regionach Zemplina. Poczucie estetyczne kobiet było silnie wyrażane w odzieży i tekstyliach domowych. Strój ludowy był naturalnym elementem i ozdobą wielu świątecznych okazji i świąt. Niemal wszystkie części garderoby, a także inne domowe tkaniny były w przeszłości zdobione haftem. Najczęściej stosowano ozdoby roślinne wyszywane odpowiednio ściegiem płaskim, czy zgeometryzowane ornamenty wykonane metodą haftu krzyżykowego. 
Zdobienie pisanek
Zdobienie pisanek jako ważny wyraz artystyczny zwyczajów wielkanocnych było szeroko rozprzestrzenione we wszystkich regionach Zemplina. Górny Zemplin był znany z techniki zdobienia jajek woskiem i batikiem woskowym. Największy rozwój dane rzemiosło osiągnęło głównie w regionie medzilaboreckim (Čertižné, Zbudská Belá, Borov), który jest znany z wielobarwnej różnorodności pisanek wykonanych wspomnianymi technikami. Dalsze ośrodki wykorzystujące powyższą technikę znajdują się w powiecie Humenné (Oľka, Repejov). Jaja z regionu wranowskiego były barwnie mniej wyraziste, przy czym stosowano również techniki oklejania słomą lub barwienia w wywarze łupin cebuli. Charakterystyczna jest wielobarwna dekoracja (czerwona, niebieska, zielona, żółta - maksymalnie siedem kolorów). Ornamenty powstawały poprzez nałożenie stopionego wosku pszczelego na skorupę, a następne zanurzenie w roztworze z naturalnymi barwnikami. Wosk nakładano w tym regionie głównie za pomocą różnej wielkości główek szpilek. Podstawowymi kształtami użytymi do stworzenia ornamentu były kropka i kropla (ta powstawała poprzez rozciągnięcie kropki ruchem ręki). Na koniec wosk na jajku został podgrzany i starty, odsłaniając poszczególne kolorowe ornamenty. W regionie Górnego Zemplina jajka wielkanocne - kraslice – pisanki były nagrodą, którą kawalerowie otrzymywali od dziewcząt za oblewanie (śmigus dyngus) w Poniedziałek Wielkanocny.
 
Ślusarstwo.
Rzemiosło zajmuje się produkcją zamków, kluczy, okuć budowlanych i meblowych, żelaznych skrzynek i różnych przedmiotów użytkowych wykonanych z żelaza. Wyewoluowało z kowalstwa. Ze względu na narodowość mistrzów i rodzaj wyrobów ślusarzy dzielono na węgierskich (produkowali ostrogi, zamki czy klucze) i niemieckich (robili zamki, klucze i inne żelazne przedmioty użytkowe).
Najstarsza informacja o ślusarzu – wytwórcy kluczy - pochodzi z 1657 roku i zawiera ją księga wieczysta folwarku w mieście Humenné. Ślusarstwo w Górnym Zemplinie koncentrowało się głównie w większych miastach - Humenné, Snina, Medzilaborce i Stropków. Stamtąd rozprzestrzeniło się na poszczególne wioski w regionie .

Tekst pochodzi z opracowania "Projekt Etnocarpathia Inwentaryzacja źródeł 3 obszarów etnograficznych po stronie słowackiej /Szarysz, Zemplin, Zamagurze/" zrealizowanego praca zbiorowa na rzecz Mestský dom kultúry, prísp. org.

Autor: Pan Štefan Kocák.

Obecnie można spotkać

  • kołodziejstw (ze wsi Kolbasov z 1898 r., który w 2018 r. został przeniesiony do wsi Stakčín),
  • korytnictwo (obecnie wytarzaniem drewnianych koryt zajmuje się Milan Karľa w Sninie),

 

Co zobaczyć?


Gdzie spać?


Co zjeść?


Produkty


Społeczność

skorzystaj z naszej trasy Horny Zemplin, "Patchworkowi Górale"

Etnomozaika pod dachem natury.

Dowiedz się więcej
Horny Zemplin,

Nasza strona internetowa używa plików cookie, tzw. „ciasteczek”. Są to niewielkie pliki tekstowe wysyłane do Państwa urządzenia (komputera, smartfona itp.). Stosujemy je wyłącznie dla Państwa wygody w celu lepszego dostosowania naszej witryny internetowej do Państwa indywidualnych potrzeb oraz w celach statystycznych. Nie zawierają one żadnych danych osobowych.

Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie.

Info